Miesięczny koszt utrzymania 1 osoby w zakładzie karnym to 3 150 zł, roczny 37 800 zł. Co w przeliczeniu na 24 osadzonych daje 907 200 zł.
Skoro środki łożone na więźniów wywołują tyle emocji, postanowiliśmy sprawdzić, co dokładnie składa się na to 3150 zł, które co miesiąc wydawane jest na każdego osadzonego. Zajrzeliśmy do więziennych jadłospisów i magazynów.
Każdy osadzony, gdy trafia do zakładu karnego lub aresztu śledczego otrzymuje swoisty niezbędnik, w skład którego wchodzą przedmioty konieczne do życia w tego typu placówce. To odzież, bielizna, obuwie czy pościel, które służą więźniom po oddaniu własnych rzeczy do depozytu.
I tak każdy osadzony po przekroczeniu progu jednostki penitencjarnej otrzymuje dwa prześcieradła, poszewkę na poduszkę, dwa ręczniki i koce, a także ścierkę do wycierania naczyń.
Niezbędne środki do życia
Ponadto każdemu więźniowi przysługuje materac, poduszka i podkład pod materac. Wszystko w kwocie 3150 zł, choć oczywiście są to przedmioty o określonym, wielomiesięcznym okresie używalności, przez co służą nie tylko jednemu osadzonemu.
Dodatkowo każda z osadzonych osób o statusie skazanych, czyli tych, których odsiadka została usankcjonowana i potrwa, otrzymują niezbędną podczas pobytu w więzieniu garderobę.
Jest to kurtka zimowa wraz z czapką, bluza, spodnie, koszula oraz spodenki i koszulka gimnastyczna z krótkim rękawem. Do tego oczywiście buty, czyli para półbutów lub trzewików oraz klapki lub kapcie. Nocna garderoba więźnia obejmuje piżamę i po dwie pary slipów oraz skarpet, które nie podlegają zwrotowi. Oznacza to, że każdy więzień otrzymuje nowy komplet tego typu bielizny.
Wszystko w kwocie 3150 miesięcznie na więźnia. Do tego dochodzą koszty utrzymania tych wszystkich tekstyliów w czystości. Osadzeni mają możliwość wymiany na czyste ubrania przydzielanego podczas pobytu w jednostce penitencjarnej. Odbywa się to wraz z cotygodniową wymianą bielizny pościelowej i ręczników.
Zmieniane tekstylia trafiają do prania, a koszt tej usługi również składa się na kwotę 3150 zł miesięcznego utrzymania pojedynczego więźnia. W skali całego zakładu penitencjarnego, pranie odzieży, bielizny, pościeli czy ręczników wszystkich osadzonych to koszt rzędu 2-3 tys. zł miesięcznie.
Każdy osadzony, podczas pobytu w jednostce penitencjarnej, otrzymuje również określony w rozporządzeniu zestaw środków higieny i artykułów czystości. Jest to dokładnie 100 g mydła, 40 g kremu do golenia, dwa nożyki do golenia i 60 g pasty do zębów wraz z jedną szczoteczką. Są to miesięczne porcje dla każdego więźnia.
Ponadto co miesiąc przysługuje więźniom proszek do prania (200 g), płyn do mycia naczyń (200 ml) oraz dwie rolki papieru toaletowego.
Wyżywienie więźnia
Najwięcej emocji od dawna budzą kwestie żywieniowe osadzonych, często zestawiane ze szpitalnymi racjami. Jak rzeczywiście wygląda jadłospis w jednostkach penitencjarnych?
W ubiegłym roku rozporządzeniem ministra sprawiedliwości zostały zmienione zasady ustalania dziennych kosztów posiłków i napojów dla osadzonych. Dotychczasowy ryczałt, dopuszczający oszczędności, zastąpiły stawki minimalne, ustalone obecnie na poziomie 4 zł.
Oznacza to, że koszt wyżywienia więźnia nie może wynosić mniej niż 4 zł dziennie. Co zatem służba więzienna serwuje w tej kwocie?
Wspomniane rozporządzenie ministra sprawiedliwości w sprawie wyżywienia osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych określa konkretne rodzaje posiłków, które wydawane są więźniom. Różnią się one w zależności od tego, czy osadzony ma zaordynowaną przez lekarza specjalną dietę czy też jest małoletni. Przysługuje mu wówczas wyższa stawka na posiłek, który musi być bardziej kaloryczny.
Specjalne Diety
W ramach tych specjalnych diet więzienne kuchnie serwują posiłki lecznicze lekkostrawne, cukrzycowe, jak i indywidualne, dostosowane do konkretnych jego potrzeb. Co to oznacza?
Gdy osadzony trafia do zakładu w złym stanie zdrowia, np. jest wycieńczony lub z nie toleruje glutenu, lekarz orzeka rodzaj niezbędnej diety, a to zazwyczaj oznacza wyższe nakłady na posiłki dla takiego więźnia specjalnej potrzeby. Na tym nie koniec zawirowań z więziennym menu.
Posiłki przygotowywane w więziennej kuchni muszą również uwzględniać wymogi religijne i kulturowe osadzonych. Oznacza to, że jeśli na terenie aresztu czy zakładu karnego przebywa więzień, deklarujący odmienną dietę właśnie z tych względów, Służba Więzienna musi uwzględnić jego preferencje.
I tak dla osadzonych wegetarian szykowane są posiłki bezmięsne, a dla innych wyznań religijnych przykładowo dania bez wieprzowiny. To znacznie podnosi koszt utrzymania, gdyż skomponowanie pełnowartościowego posiłku przy uwzględnieniu tego typu żądań, wymaga zazwyczaj wyższych nakładów.
I tak o ile przy diecie podstawowej minimalny koszt posiłków wynosi 4 zł, to już przy diecie lekkostrawnej – 4,8 zł, przy cukrzycowej – 5,7 zł, a przy diecie indywidualnej aż 5,8 zł, czyli aż o 44 proc. więcej niż przy diecie podstawowej.
Skąd ta różnica? Przykładowo przy diecie bezglutenowej koszt sprowadzania odpowiedniego pieczywa rośnie kilkukrotnie.
Jak zatem wygląda przykładowy jadłospis w więziennej stołówce?
Stosowne rozporządzenie ministra sprawiedliwości konkretnie określa, jak ma wyglądać posiłek osadzonego, zarówno pod względem wartości odżywczej, czyli zawartości białka, tłuszczy czy węglowodanów, a także pod względem wartości energetycznej. I tak dorosły trafiający do zakładu karnego lub aresztu musi codziennie otrzymywać porcję 2600 kcal. Jak to wygląda na talerzu? Zaglądamy do menu średniej wielkości jednostki penitencjarnej.
Na 2600 kcal dla każdego więźnia składają się trzy posiłki, z czego na śniadanie zazwyczaj serwowane jest 200 g chleb, 25 g tłuszczu roślinnego oraz mięsny dodatek, czyli pasztet, konserwa czy pieczeń. Dwa razy w tygodniu w porannym menu pojawia się mleczne śniadanie.
Obiad to obowiązkowa porcja pół litra zupy i drugie danie składające się z zazwyczaj z mięsa, 250 g ziemniaków i dodatku warzywnego.
Więzienna kolacja to znów 200 g chleba w towarzystwie tłuszczu roślinnego (25 g) z wybranym dodatkiem, którym może być marmolada, parówki, twaróg, mielonka czy kiełbasa. Wszystko zależy od kucharza w danej jednostce. Jedno jest wspólne. Koszt dziennego wyżywienia, który został ustalony rozporządzeniem na 4 zł.
Oczywiście mowa tu o tzw. diecie podstawowej, gdy w grę wchodzą wspomniane diety specjalne, do menu wprowadzane są zamienniki.
Niezbędnym wyposażeniem każdego więźnia jest również sprzęt stołowy. By w pełni korzystać z uroków więziennej kuchni, otrzymują oni bezzwrotny komplet składający się z łyżki, widelca i noża. Do tego na wyposażeniu każdy ma talerz głęboki i płytki oraz półlitrowy kubek. Wszystko, ze względów bezpieczeństwa, z tworzywa sztucznego.
Wyposażenie celi
Nie należy zapominać, że na wydatki na utrzymanie więźnia składa się także koszt wyposażenia celi, w której jest on osadzony. Są to oczywiście sprzęty długotrwałe i czasami służą wielu osobom, które otrzymują dany kwaterunek, jednak koszt zakupu czy konserwacji tych przedmiotów również wchodzi w skład 3150 zł.
I tak w każdej celi na więźnia przypada jedno łóżko wraz z materacem. Są to zazwyczaj piętrowe, metalowe łóżka. Do tego każdemu przysługuje szuflada i taboret.
Ponadto na wyposażeniu celi, czyli do wspólnego użytkowania przez wszystkich odsiadujących w niej wyrok, jest stół, szafki, lustro czy miska.
Całe to wyposażenie, choć wymieniane raz na kilka lat, finansowane jest właśnie z budżetu danej jednostki, a więc… z naszych podatków.
Personel Służby Więziennej
Kolejną składową kwoty utrzymania więźnia są koszty utrzymania całego personelu Służby Więziennej. Mówimy o zastępach funkcjonariuszy mundurowych, którzy sprawują bezpośredni nadzór nad osadzonymi, administracji i personelu cywilnego.
Przyjęty 15 grudnia 2016 r. Program modernizacji Służby Więziennej w latach 2017-2020 zakłada wzmocnienie motywacyjnego systemu uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej i wzrost konkurencyjności wynagrodzeń pracowników cywilnych.
Oznacza wzrost wydatków na uposażenia funkcjonariuszy, średnio o 253 zł od 1 stycznia 2017 r. oraz wzrost wskaźnika wielokrotności kwoty bazowej również w 2019 r., co spowoduje kolejny wzrost wydatków na uposażenia dla funkcjonariuszy Służby Więziennej w latach 2018-2020.
Wszyscy z ponad 72,6 tys. osadzonych mają również zagwarantowany dostęp do służby zdrowia. Są to lekarze i pielęgniarki, którzy reagują w razie zachorowań lub wypadków. Ponadto opiniują i konsultują stan zdrowia oraz chociażby potrzeby dietetyczne każdego osadzonego. Ich utrzymanie również jest finansowane z puli 3150 zł stanowiącej koszt utrzymania każdego więźnia.
Nieruchomości
Kolejną pozycją w tym „więziennym rachunku” jest utrzymanie nieruchomości. Chodzi o wszystkie obiekty służące Służbie Więziennej od cel przez kuchnie, pomieszczenia medyczne po zabudowania gospodarcze.
Na te koszty składają się koszty utrzymania, ogrzewania, zasilania energią elektryczną, remontów czy wreszcie podatków od nieruchomości, które odprowadzane są do gminy.