Piotr Osiński: Czym jest kac i jak powstaje?
Prof. Jan Krzysztof Ludwicki: Kac to inaczej zespół zatrucia alkoholowego. Z toksykologicznego punktu widzenia takie zatrucie nie jest prostą sprawą. Gdyby kac występował jedynie wskutek spożycia dużej ilości alkoholu etylowego, jego przebieg byłby o wiele lżejszy, niż to odczuwa większość ludzi (pomijając oczywiście wielkość spożytej dawki).
Kaca odczuwamy przede wszystkim z powodu spożycia trunków, które nie są czystym alkoholem etylowym rozcieńczonym wodą. Chodzi o wódki, koniaki i whisky, które powstają albo w wyniku destylacji masy poddawanej fermentacji, albo destylacji wina. Od sposobu destylacji i rodzaju produktu wyjściowego zależy, ile substancji innych niż alkohol etylowy przedostanie się do końcowego destylatu. W wymienionych wyżej napitkach takich substancji mogą być dziesiątki. Najczęściej są to inne alkohole (w tym metylowy), kwasy organiczne, ketony, aldehydy, estry i glikole. Decydują one nie tylko o smaku trunku, ale także o przebiegu zatrucia.
Im szlachetniejszy jest napitek, tym więcej w nim takich substancji, ponieważ w trakcie wieloletniego przechowywania występujące w nim związki chemiczne reagują ze sobą, tworząc nowe. Najmniej tych substancji jest w wysokogatunkowych, starannie przedestylowanych wódkach czystych.
A jak leczyć kaca? Czy jest jakiś uniwersalny sposób?
– Jak leczyć kaca, nie wiadomo. Wszystkie przepisy domowe czy leki z apteki właściwie nie działają. Pomijając abstynencję, jedyną radą, jak sprawić, aby kac był mniej dotkliwy, jest zalecenie, czego nie pić. A jeśli już nie możemy picia uniknąć, to jak pić. Oczywiście chodzi o alkohol legalny, a nie produkowany gdzieś pokątnie. Przede wszystkim, jeśli już spożywa się alkohol, należy pić dużo wody, rzecz jasna, niekoniecznie popijając każdy kieliszek.
W czym pomaga picie wody?
– Alkohol ulega rozcieńczeniu, krew staje się rzadsza, co ułatwia krążenie. Stężenie alkoholu we krwi jest mniejsze, a więc jego działanie na ośrodkowy układ nerwowy się osłabia. Inaczej mówiąc, trudniej się upić. Dzięki piciu wody rozcieńczają się też inne trucizny towarzyszące alkoholowi etylowemu w napitku (sam alkohol etylowy też jest trucizną). Wtedy skutki picia są słabsze.
A co, jeśli ktoś na imprezie nie pił dużo wody, a dopiero po powrocie do domu, już będąc pijanym, będzie chciał jej wypić np. 1,5 l. Czy to coś da?
– Już nie tak bardzo. Można wypić wodę po imprezie, ale lepiej ją pić w trakcie. Pierwsze objawy działania alkoholu występują już po kilku minutach. Skutków wypicia określonej dawki alkoholu nie da się przewidzieć z góry, ponieważ ten sam organizm może różnie reagować na tę samą dawkę alkoholu. Zależy to od predyspozycji metabolicznych, które ulegają cyklicznym zmianom.
Często słyszymy, jak niektórzy mówią, że jednego dnia mogą wypić więcej, a za trzy dni mniej, i nie wiedzą dlaczego. A to po prostu enzymy, które biorą udział w procesie metabolizmu alkoholu etylowego i innych trucizn wnikających do organizmu jednego dnia wykazują większą aktywność, a innego mniejszą. Przyczyny tego zjawiska są wciąż przedmiotem badań toksykologów.
Co pan osobiście polecałby na kaca?
– Jedynym lekarstwem na kaca jest spacer na świeżym powietrzu. Można się też położyć na łóżku przy otwartym oknie i zamknąć oczy, aby ograniczyć bodźce wzrokowe, bowiem one też podrażniają układ nerwowy w takim stanie. To moja jedyna rada, jeśli już musimy pić więcej niż dwa kieliszki wina do obiadu.
Prof. Ludwicki ocenia popularne sposoby na to, aby kaca nie mieć…
1. Zjedzenie czegoś tłustego przed imprezą lub w jej trakcie
– Tłuste jedzenie nie zapobiegnie kacowi, tylko szybkiemu wchłanianiu alkoholu z przewodu pokarmowego. Dawka, którą spożyjemy, będzie się wolniej wchłaniała, organizm będzie silniej pracował, żeby spalić tłuszcz. To nie zapobiegnie kacowi, ale efekt upicia nastąpi później lub będzie nieco słabszy. Ostatecznie poziom alkoholu we krwi będzie taki sam, ale odczuwalny efekt jego spożycia może być mniej dotkliwy.
2. Niemieszanie różnych rodzajów alkoholi
– Mieszanie alkoholi jest okropne dla organizmu! Niezależnie od dawki czystego etanolu, który spożyjemy z piwem, wódką, koniakiem, winem i szampanem (straszliwa kombinacja), dokładamy sobie kolejne substancje, które są różne w każdym z tych alkoholi. W whisky i trunkach typu brandy są to np. aromatyczne związki, najczęściej estry. Miksując różne alkohole, narażamy swój organizm na bardzo skomplikowaną mieszankę substancji chemicznych, które odbijają się zatruciem organizmu – kacem.
– Bardzo możliwe, że niektóre droższe alkohole powodują mniejszego kaca. Na przykład superprzedestylowana wódka może być bardzo droga, bo proces jej destylacji jest długi i energochłonny, a i surowiec, dzięki któremu powstaje, musi być dobry. Można liczyć się z tym, że tania cytrynówka da gorszy efekt (bo jest gorzej przedestylowana) niż wypicie takiej samej dawki dobrze przedestylowanego, więc i droższego, alkoholu. Jednak bardzo drogie koniaki, stara whisky to istny konglomerat różnych związków chemicznych nadający im smak i zapach doceniany przez koneserów. Ale tych trunków raczej nie pije się po to, by się upić.
4. Unikanie palenia podczas imprezy
– Połączenie alkoholu i papierosów to wielkie nieszczęście, a mało kto zdaje sobie z tego sprawę. I jest to nieszczęście bez względu na to, czy sami palimy, czy po prostu pijemy alkohol w zadymionym pomieszczeniu. Dym papierosowy zawiera ogromną liczbę substancji toksycznych powstających wskutek spalania tytoniu w papierosach. Tytoń taki to złożony konglomerat poddawany różnym zabiegom. Wdychając dym tytoniowy, wdychamy koktajl różnych paskudztw. Dołożenie do tego alkoholu jest prostą drogą do wzmożenia efektów zatrucia (kaca).
5. Niepicie ciemnych, a jasnych alkoholi; podobno im ciemniejszy alkohol, tym większy kac
– Rzeczywiście, im ciemniejszy alkohol, tym bardziej szkodzi, ale musimy pamiętać o tym, że barwa np. whisky nie zawsze wynika z tego, że ten alkohol leżakował w beczce i chłonął substancje żywiczne. Leżakowana whisky ma oryginalnie kolor słomkowy. To producenci, by nadać jej ciemniejszą barwę, dodają do niej najczęściej karmel. A już bez tego zabarwienia whisky zawiera całą gamę różnych substancji.
Można więc powiedzieć, że im starszy i bardziej aromatyczny jest trunek, tym bardziej należy się nim delektować, pijąc mało.
6. Picie w kolejności od słabszych do coraz mocniejszych alkoholi
– Mit! Kolejność spożywanych alkoholi pod względem ich procentowości nie ma żadnego znaczenia. Wszystko jest kwestią ilości wypitego alkoholu. Taka jest nawet pierwsza zasada toksykologii – to dawka czyni truciznę.
7. Szaleństwo na parkiecie, zmęczenie się, wizyta w saunie
– Wysiłek fizyczny może przyspieszyć metabolizm alkoholu, ale może również wywoływać zaburzenia krążenia i błędnika, czyli jeszcze silniejsze objawy zatrucia alkoholowego. Jeśli ktoś ma w sobie dużą ilość alkoholu, taniec może wywołać u niego nudności. Sauna po alkoholu to wysokie ryzyko. Lepiej wyjść na świeże powietrze, ale na krótko, aby nie wyprowadzać ciepła z organizmu. Chwilowe schłodzenie dobrze robi, bowiem człowiek wyrzuca z siebie po alkoholu duże ilości ciepła, a ono zgromadzone pod ubraniem może spowodować przegrzanie organizmu.
…a także, jak sobie z kacem radzić
1. Zjedzenie dużego tłustego śniadania lub tłustego rosołu
– Tłuste śniadanie nic nie zmieni. Jeśli mamy silnego kaca, może doprowadzić tylko do nawrotu sensacji żołądkowych. Jest to natomiast duża dawka energii dla osłabionego piciem organizmu. Jeśli ktoś po imprezie nie czuje nudności, nie zaszkodzi, jeśli sobie wypije dużą szklankę rosołu. Dopóki jednak alkohol nie zostanie zmetabolizowany, kac będzie się utrzymywał.
2. Wypicie mocnej gorzkiej kawy lub herbaty
– Kawa i herbata mogą osłabić początkowe objawy upicia się, np. zawroty głowy, ale nic więcej. Najlepsza do picia w przypadku zatrucia alkoholowego jest po prostu woda.
3. Zwalczanie ognia ogniem, czyli tzw. klinowanie
– Klinowanie to tragedia. Ma ono pewne toksykologiczne uzasadnienie, ale jest bardzo szkodliwe dla zdrowia. Spożycie małej dawki alkoholu może przyspieszyć spalanie substancji, które towarzyszą alkoholowi. Ale porcja alkoholu z „klina” też już zostaje w naszym organizmie, więc zatrucie trwa znacznie dłużej. Nigdy bym nie polecił tej metody, chociaż niektórzy toksykolodzy uważają, że metabolizm wzmożony następną dawką alkoholu może przyspieszyć usuwanie skutków zatrucia alkoholowego. Ja natomiast uważam, że jest to niezła wymówka dla tzw. pijaczków i pierwszy krok do uzależnienia.
Lepiej już wypić 2 l chłodnej wody i wydalić wszystko z moczem. Klin tylko znieczula, ale kac nadal pozostaje.
4. Napicie się soku pomidorowego, z ogórków kiszonych lub z kiszonej kapusty
– Większość tych soków działa na tej zasadzie, że są orzeźwiające, może z wyjątkiem soku pomidorowego. Wypicie ich może spowodować, że człowiek się raźniej poczuje, ale nie wpłyną na procesy biochemiczne, dzięki którym skutki zatrucia (kac) zanikają.
5. Wypicie „sodówki” – napoju z wody, sody oczyszczonej i octu
– Sodówka? Pierwsze słyszę. W czym to ma niby pomóc?! A! Wiem! To jest tak ohydne, że jak się to wypije, człowiek zapomni o kacu.
6. Zjedzenie cukru, miodu, czekolady
– Bardzo proszę. Substancje zawierające glukozę dostarczają bardzo dużo energii, której potrzebuje mózg. Szczególnie polecam miód. Glukoza pomaga mózgowi zregenerować się po zatruciu alkoholem. Kaca to nie uleczy, ale trochę wspomoże regenerację ośrodkowego układu nerwowego.
7. Zażycie witaminy C, elektrolitów, wypicie napoju energetycznego
– Elektrolity tak, ale najlepsza jest wysoko zmineralizowana woda. Witamina C poprawia ogólną kondycję organizmu, ale kaca nie zwalczy, a napoje energetyczne zwierające taurynę czy kofeinę lub inne substancje stymulujące ośrodkowy układ nerwowy… Ich spożywanie łącznie z alkoholem powinno być zabronione.
8. Uprawianie sportu, wypocenie kaca, bo „na kaca najlepsza jest praca”
– Nie można wypocić kaca, bo to zatrucie. Praca fizyczna może tylko przyspieszyć metabolizm lub odwrócić uwagę od dolegliwości.
One Comment